(Última actualización marzo 2020)

​Nos últimos anos apareceron revistas e editoriais fraudulentas ou "depredadoras"  ("predatory publishers")  que ofertan a posibilidade de publicar en revistas, libros ou congresos con aparencia de rigor científico, pero que en realidade non garanten a calidade xa  que publican todo o que se lles envía, sen someter os traballos a ningunha selección e avaliación previa, agochando un xeito de facer cartos mediante o cobro ao autor/a de tarifas por publicar. 
 

Como investigadores non debemos publicar neste tipo de revistas e editoriais para non contribuír á perda de calidade da ciencia, e ademais por motivos profesionais, entre eles:

• Os traballos perderán difusión e repercusión, posto que non se incluirán en bases de datos recoñecidas como Scopus, Web of Science etc.
• Danos na credibilidade e reputación; ademais, probablemente nun futuro impactará de forma negativa na carreira profesional ao non contar nos baremos de méritos das convocatorias.
• Non se conservan os dereitos de autor das investigacións publicadas.
• Non hai política de retractación polo que non recuperariamos o manuscrito e este aparecería publicado; como consecuencia, xa non se podería enviar a outra revista ao esixir estas  traballos orixinais.
• Desaparición dos artigos ao non existir un plan de preservación dixital do contido e amais moitas páxinas pechan cando se descobre que son fraudulentas.

Non sempre é doado detectar as revista depredadoras posto que intentan aparentar revistas de prestixio, pero as seguintes prácticas e características axudan a detectalas:

• Contactan cos autores por correo electrónico con mensaxes aduladoras instando a enviar traballos para súa publicación, cando a maioría das revistas de renome raramente solicitan artigos ao estar saturadas de solicitudes.
• Non teñen verdadeiros procedementos de revisión por pares (peer review) por expertos na materia polo que garanten a aceptación e /ou publicación rápida (con moi poucas semanas desde o envío dun traballo ata a súa publicación), cando o habitual son períodos máis longos xa que o manuscrito pasa unha revisión inicial (ver se cumpre determinados criterios temáticos, formais etc.) e se se acepta entón entra no proceso de revisión por pares. 
• As cargas de procesamento de artigos ou coste por publicar acostuman ser baixos en comparación cos de mercado, e ás veces indícanse pero outras veces non o desvelan ata que o autor/a enviou o traballo. 
• Os títulos das revistas son moi semellantes a outras publicacións coñecidas e ás veces conteñen palabras como "international", "world", "european" etc. para simular un alcance ou orixe que non teñen posto que a gran maioría destas revistas están en India, China ou Rusia. Deste xeito intentan enganar aos potenciais autores para que crean que é unha revista real e creíble.
• Alcances temáticos moi amplos para chegar a máis posibles autores/as, cando pola contra as revistas científicas son bastante especializadas.
• Os consellos editoriais non son reais e ben os integran académicos que descoñecen formar parte del ou falsos investigadores.
• Webs  de escasa calidade e/ou con publicidade non científica. Nalgúns casos copian o nome e a web dunha revista existente, pero teñen unha URL un pouco diferente. Amais, é dificil atopar nelas os números anteriores da revista. 
• Non teñen factor de impacto e cando o indican é falso ou irrelevante.
• Carecen dun ISSN ou fan un uso fraudulento empregando outro xa asignado a outra publicación. 
• Aínda que o indiquen, non figuran en bases de datos e repertorios de referencia internacional.

No caso dos libros tamén hai editoriais depredadoras que ofrecen a posibilidade de publicar teses ou outros traballos de investigación polo que hai que ter precaución ante estas propostas, xa que publican sen ningún filtro de calidade e o autor/a termina pagando a tirada tras perder os dereitos sobre a súa obra.

COPE Committee on Publication Ethics fai unha relación de posibles indicios para recoñecer publicacións sospeitosas de prácticas fraudulentas no apartado "Warning signs of fake journals, based on the 16 Principles of transparency"  en "COPE Council. COPE Discussion Document: Predatory Publishing" (November 2019).
Ademais, e aínda que cuestionadas por algúns, existen "listas negras" que tratan de axudar a identificar as posibles revistas e editoriais depredadoras:

• Beall´s List of Predatory Journals and Publishers 
• Stop Predatory Journals  

Outra forma de comprobar que unha revista non é fraudulenta é verificar que figura en bases de datos prestixiosas  e/ou determinados repertorios de revistas como os seguintes (tendo en conta que algunhas revistas novas ou pequenas poden non aparecer, pero as "depredadores" din estar indexadas sendo isto falso):

• MIAR: elaborado pola Facultat de Biblioteconomia i Documentació da Universitat de Barcelona difunde información dunhas 42.000 publicacións indexadas nun centenar de bases de datos.
• DOAJ: proporciona unha lista de revistas de acceso aberto que superaron uns criterios básicos de ingreso.
• Dialnet : unha das maiores bases de datos de contidos científicos en linguas iberoamericanas que conta con diversos recursos documentais (revistas, libros, congresos etc.)
• Scopus: base de datos de Elsevier que indexa máis de 18000 publicacións científicas procedentes duns 5000 editores.
• WOS : Web of Science é a base de datos bibliográfica de Clarivate Analytics que recolle máis de 12.000 revistas.

É  importante escoller revistas e editoriais fiables para publicar, que realicen revisións rigorosas e se difundan amplamente. Unha opción é comprobar que a revista figura en determinadas bases de datos e/ou repertorios de revistas como: MIAR, DOAJ, Dialnet, Scopus ou WOS.
Ademais, Think. Check. Submit proporciona unha listaxe de indicadores de calidade que axudan a discernir se unha revista é de confianza para enviar un traballo para a súa publicación. 

Think. Check. Submit. from Think. Check. Submit. on Vimeo.

Acceso Aberto  ou Open Access é un movemento internacional que ten coma obxectivo que a produción científica e académica financiada con fondos públicos estea accesible a través de Internet sen ningún tipo de barreira económica ou legal. 
 Existen diferentes modelos de acceso aberto; por unha banda está a vía dourada na que se publica en revistas que ou ben poden estar financiadas por institucións, organismos etc., ou ben implicar un pago por coste de publicación do artigo (que asume o autor/a, a súa institución ou a axencia financiadora), e por outra banda a vía verde que consiste en depositar ou autoarquivar o traballo ou unha copia do manuscrito nun repositorio.

As revista en acceso aberto seguen os mesmos estándar de calidade que as revistas de publicación tradicional, e contan tamén con mecanismos de control como o "peer review".  Moitas delas están recollidas en bases de datos como Scopus ou Web of Science polo que teñen Factor de impacto e SJR; ademais, son plenamente aceptadas polas axencias de avaliación da actividade científica.

Como acontece coas revistas e empregando estratexias semellantes, anúnciase a celebración de falsas conferencias e congresos (con nome similares a outros coñecido) mediante invitación por correo-e a participar previo pago das taxas de inscrición. Ante esta situación, como elixir congresos de confianza para participar e presentar as investigacións?

Think. Check. Attend é unha iniciativa que guía aos investigadores na decisión de asistir a un congreso ou enviar as súas investigacións analizando unha serie de criterios que deben cumprir para ser considerados verdadeiros e de calidade.

"Nunca publiques aquí: revistas depredadoras y cómo identificarlas" (Blog de Lluís Codina)
"Las revistas depredadoras" por J.J. Prieto Gutiérrez (Clip  SEDIC nº 80, 2019)
"Una guía para que los principiantes eviten las revistas depredadoras" por Andy Nobes (AuthorAID, 2018)
"La epidemia de las revistas depredadoras" por  M. García-Puente (Rev Pediatr Aten Primaria, 2019)
"Revistas depredadoras: cómo reconocerlas" (videoclase BibliotecasUNED)
"COPE Council. COPE Discussion Document: Predatory Publishing". November 2019
"OSI Brief: Deceptive publishing", por R. Anderson (march, 2019)
"Everything You Ever Wanted to Know About Predatory Publishing but Were Afraid to Ask", por M .Berger (Conference paper, ACRL 2017)
"Revistas depredadoras en las publicaciones en Acceso Abierto" (Nota informativa Agencia Estatal de Investigación)
"Avoiding Predatory Journals and Questionable Conferences: A Resource Guide" por S.E. Eaton (University of Calgary, 2018) 
"Desenmascarando a las editoriales depredadoras que hacen spam académico" (Blog Docendo Discitur, 2020)
"Predatory journals recruit fake editor" por P. Sorokowski et al. (Nature News, 2017)
"Predatory journals: no definition, no defence" por A. Grudniewicz  et al. (Nature, vol. 576, 2019)

A Biblioteca pode axudarlle na obtención de datos ou indicadores relativos á avaliación das publicacións científicas. Para contactar:
referencia@uvigo.es / 986813843

• Indicios de calidade das revistas
• Indicios de calidade de libros